Een slecht middel voor een goed doel (door Gerard Buitink, fractievoorzitter)
GroenLinks wil dat burgers zich actiever met politieke besluiten bemoeien, zo lees ik op onze landelijke website. Ik vind dat een goed streven en wil daar graag aan meewerken. In tegenstelling tot de opvattingen van landelijke politici vind ik het referendum daarvoor een slecht instrument. Let wel, ik ga niet in op de vraag of het referendum past in het bestuurlijke systeem dat we in Nederland hanteren. Ook ga ik niet in op de vraag hoe het referendum zich verhoudt met vastgestelde verkiezingsprogramma’s en de mandaten die daaruit voortvloeien.
Ik beperk me tot de stelling dat het referendum strijdig is met onze doelstelling van een meer actieve bemoeienis van burgers met het bestuur. Daarvoor heb ik drie argumenten.
Het referendum biedt per onderwerp eenmalig (hoogstens tweemalig) de mogelijkheid aan burgers om zich over een (voorgenomen) besluit uit te spreken. Dit is misschien genoeg om invloed uit te oefenen, zeker als het gaat om een dwingend referendum. Het is echter absoluut onvoldoende om actieve, constructieve betrokkenheid te kweken.
Het referendum biedt burgers de mogelijkheid om per onderwerp een ja/nee-uitspraak te geven. Daarmee raakt de broodnodige samenhang in beleid uit beeld en staat de deur wagenwijd open voor uitspraken op basis van ad-hoc overwegingen en emotie. Dit staat een afgewogen standpuntbepaling in de weg.
Het huidige referendum voorziet in een uitspraak over genomen (of op korte termijn te nemen) besluiten. Besluitvorming anno 2010 vindt plaats na grondige voorbereiding en studie. De kans is klein dat een referendum daar wat aan toevoegt en zal leiden tot beleidswijziging. De burger ziet dus vaak geen resultaat van zijn "bemoeienis". De kans dat hij daardoor gefrustreerd raakt is groot. Zijn bereidheid tot bemoeienis bij de politieke besluiten neemt (nog) verder af.
Ook ik pleit voor meer actieve bemoeienis van de burger bij de politiek. Ik zie echter veel meer in processen waarbij de burger continu en direct betrokken is bij beleidsvorming. Ons initiatief "Ontwikkelen in samenspraak", maar ook interactieve beleidsvorming in het algemeen en nieuwe concepten als "Overheid 2.0", al dan niet ondersteund door de moderne communicatie via internet (fora, polls en dergelijke) zijn middelen die beter bijdragen aan ons doel dan het referendum.